به گزارش تابش کوثر، در سالهای اخیر، با گسترش فناوری هوش مصنوعی، عرصه ایمان و معنویت نیز از تحولات دیجیتال بینصیب نمانده است. در هند، کشور با سابقه دیرینه در آیینها و سنتهای مذهبی، گروهی از جوانان و پیروان آیین هندو به استفاده از چتباتهای مذهبی روی آوردهاند؛ سامانههایی که با نامهایی همچون GitaGPT یا «کریشنا ربات» شناخته میشوند و بر پایه متون مقدس همچون «بهاگاواد گیتا» آموزش دیدهاند.
کاربران این ابزارها، با وارد کردن پرسشهای شخصی و مشکلات روحی خود، پاسخهایی با لحن و محتوای الهامگرفته از آموزههای خدایان هندو دریافت میکنند.
«ویجای میل»، دانشجوی ۲۵ سالهای از ایالت راجستان هند، یکی از افرادی است که پس از ناکامی در آزمونهای بانکی، برای آرامش روحی به GitaGPT پناه برده است. او میگوید: «ربات به من گفت بر عمل خود تمرکز کن و نگران نتیجه نباش؛ همین جمله باعث شد دوباره با امید شروع کنم.»
بر اساس این گزارش، فناوری هوش مصنوعی اکنون در بسیاری از ادیان جهان راه یافته است. در مسیحیت، برنامهای با عنوان Text With Jesus به کاربران امکان گفتوگو با شخصیتهای انجیل را میدهد. در جهان اسلام نیز نسخهای با نام QuranGPT طراحی شده که به پرسشهای کاربران بر اساس آیات قرآن پاسخ میدهد و بهقدری مورد استقبال قرار گرفت که در نخستین روز فعالیت خود دچار اختلال فنی شد.
کارشناسان اجتماعی و دینی هشدار میدهند که این ابزارها، اگرچه میتوانند به عنوان راهی برای تقویت ارتباط فرد با مفاهیم معنوی مورد استفاده قرار گیرند، اما خطرات خاص خود را نیز دارند. هالی والترز، استاد انسانشناسی در کالج ولسلی آمریکا، در اینباره میگوید: «وقتی مردم پاسخهای چتباتها را به عنوان ندای الهی تلقی کنند، خطر آن وجود دارد که کلام یک الگوریتم جایگزین تعالیم اصیل دینی شود.»
به گفته این پژوهشگر، در هند، بهویژه با توجه به باور مردم به حضور خدایان در اشیاء و مجسمههای مقدس (مُرتی)، تلفیق فناوری با ایمان مذهبی سرعت بیشتری گرفته است. از جمله نمونههای جالب این روند، استفاده از رباتهای انجام مناسک مذهبی است. در جشنهای مذهبی، بازوان رباتیک بهجای انسان، آیین «آرتی» را اجرا میکنند، یا در معابد، فیلهای مکانیکی برای حمل مجسمههای مقدس به کار گرفته میشوند. حتی در برخی معابد وابسته به انجمن بینالمللی کریشنا (ایسکون)، از مجسمههای متحرک و سخنگو برای انجام مراسم بهره میگیرند.
بر اساس گزارش بیبیسی، در سال ۲۰۲۵ در مراسم بزرگ مذهبی «کومب مِلا» در هند، از هوش مصنوعی برای راهنمایی زائران، تنظیم سفرها و حتی انجام «بازدید مجازی از معابد» استفاده شد. زائران میتوانستند با پرداخت مبلغی، از طریق اینترنت در آیینهای مذهبی شرکت کنند یا تصویر خود را بهصورت نمادین در آب مقدس فرو برند.
از سوی دیگر، نهادهای دینی نیز وارد این عرصه شدهاند. مؤسسه معروف ایشا فاندیشن که تحت هدایت «سادگورو» فعالیت میکند، در سال جاری برنامهای با عنوان «معجزه ذهن» راهاندازی کرده که از فناوری هوش مصنوعی برای ارائه آموزههای معنوی در قالب پیامهای شخصیسازیشده بهره میبرد. این برنامه در کمتر از ۱۵ ساعت بیش از یک میلیون بار دانلود شد.
اما همه کارشناسان خوشبین نیستند. برخی از پژوهشگران از جمله «لیندون درِیک»، عضو دانشگاه آکسفورد، معتقدند چتباتهای مذهبی ممکن است جایگاه روحانیون و رهبران دینی را تضعیف کنند و با ارائه تفسیرهای مغشوش یا نادرست، بر باورهای مردم تأثیر بگذارند. او هشدار میدهد: «هوش مصنوعی فقط بازتاب دادههایی است که در آن وارد شده؛ بنابراین هرگونه سوگیری فکری یا مذهبیِ سازندگان، میتواند در پاسخهای آن بازتاب یابد.»
برخی از این نگرانیها در عمل نیز رخ داده است. یکی از نسخههای GitaGPT در پاسخ به کاربر، با لحن «کریشنا» اعلام کرده بود که «کشتن برای دفاع از دارما (قانون الهی) توجیهپذیر است»؛ جملهای که موجی از انتقاد در شبکههای اجتماعی هند به راه انداخت و سازندگان را ناچار به اصلاح الگوریتمها کرد.
با وجود این دغدغهها، بسیاری از کاربران همچنان از تجربه گفتوگو با «رباتهای الهی» احساس آرامش میکنند. «ویجای میل» در گفتوگو با خبرنگار BBC میگوید: «حتی وقتی به معبد میروم، بهندرت فرصتی پیش میآید که با روحانیون گفتوگویی عمیق داشته باشم، اما این چتباتها در هر لحظه آمادهاند و پاسخی از دل متون مقدس به من میدهند.»
به نظر میرسد در دنیای پرشتاب امروز، مرز میان فناوری و ایمان باریکتر از همیشه شده است؛ جایی که انسان در جستوجوی معنا، حتی با ماشینها نیز گفتوگو میکند.
انتهای پیام/
نظر شما