به گزارش‌تابش کوثر، در روزهای پایانی ماه اکتبر، خیابان‌ها و خانه‌های شهرهای مکزیک مملو از گل‌های همیشه‌بهار، شمع، نقوش جمجمه‌ای و قربانی‌های نمادین شد. مردم این کشور در تدارک برگزاری بزرگ‌ترین و مهم‌ترین آیین ملی خود، یعنی «ال‌دیا د لوس موئرتوس» (El Día de los Muertos) یا همان «روز مردگان» هستند؛ آیینی که با هدف گرامی‌داشت یاد درگذشتگان و برقراری ارتباط معنوی میان زندگان و مردگان برگزار می‌شود.

در این روز، خانواده‌های مکزیکی در خانه‌ها و گورستان‌ها گردهم می‌آیند تا با روشن کردن شمع‌ها، نثار گل‌ها و چیدن خوراکی‌های محبوب درگذشتگان، یاد آنان را زنده نگه دارند. این جشن برخلاف تصور، نمادی از زندگی است نه مرگ؛ زیرا در فرهنگ مکزیکی، مرگ پایان راه نیست بلکه تداوم زندگی در شکلی دیگر به شمار می‌آید.

 ریشه‌های باستانی جشن:

منشأ این آیین به دوران تمدن آزتک‌ها در قرن‌های چهاردهم تا شانزدهم میلادی بازمی‌گردد. آزتک‌ها بر این باور بودند که مرگ، مرحله‌ای تازه از چرخه حیات است. آنان در این ایام با اهدای خوراکی‌های برداشت‌شده از زمین و وسایل شخصی، از الهه‌ی جهان زیرین به نام میکتکاسیهواتل (Mictecacihuatl) تجلیل می‌کردند.

با ورود استعمارگران اسپانیایی در سال ۱۵۱۹ و گسترش آیین کاتولیک، این سنت بومی با جشن‌های مذهبی اروپایی مانند «روز همه مقدسین» (اول نوامبر) و «روز همه ارواح» (دوم نوامبر) درهم آمیخت و در نهایت به شکل امروزی «روز مردگان» درآمد.

 آداب و نمادها:

یکی از مهم‌ترین جلوه‌های این جشن، ساخت قربانگاه‌ها یا «اوف‌رِنداس» (Ofrendas) در خانه‌ها و گورستان‌هاست. این قربانگاه‌ها معمولاً در دو، سه یا هفت طبقه ساخته می‌شوند تا به ترتیب نماد زمین و آسمان، برزخ، یا پلکان رسیدن به بهشت باشند.

بر روی آن‌ها عناصر چهارگانه‌ی طبیعت قرار می‌گیرد:

آب برای رفع عطش روح،

آتش (شمع) برای هدایت ارواح،

خاک (خوراک و هدایا) به‌عنوان یادگار زندگی زمینی،

و هوا که با کاغذهای رنگی نمادین می‌شود.

همچنین، نمک برای پاکی روح و تسهیل عبور از برزخ، و تصویر درگذشتگان به‌همراه غذای مورد علاقه‌شان بر روی قربانگاه‌ها گذاشته می‌شود.

در کنار آن‌ها، جمجمه‌های تزئینی از شکر یا گل رس موسوم به «کالاورا د آزوکار» (Calavera de Azúcar) و نان مخصوص روز مردگان یا «پان د موئرتو» (Pan de Muerto) نیز قرار می‌گیرد. این نان که روی آن طرح استخوانی دارد، نماد اشک‌ها و اندوه بازماندگان است و در طول جشن خورده یا به روح درگذشتگان تقدیم می‌شود.

چهره‌ی نمادین جشن؛ «کاترینا»

در سراسر کشور، چهره‌ی «لا کاترینا» (La Catrina) به‌عنوان نماد اصلی جشن دیده می‌شود. کاترینا شخصیتی اسکلت‌مانند با لباس‌های فاخر و کلاه‌های فرانسوی است که در اوایل قرن بیستم توسط کاریکاتوریست معروف مکزیکی خوزه گوآدالوپه پوسادا خلق شد.

او در واقع با طعنه به اشراف‌زدگی و تقلید کورکورانه از فرهنگ اروپایی، پیام می‌داد که «همه ما در زیر این ظواهر، اسکلت‌هایی یکسانیم».

بعدها هنرمند مشهور مکزیکی دیه‌گو ریورا در یکی از نقاشی‌های دیواری خود این چهره را به‌نام «کاترینا» جاودانه کرد. امروزه، هزاران نفر در مکزیک با لباس و چهره‌آرایی مشابه او در جشن‌ها شرکت می‌کنند.

گسترش جهانی آیین:

اگرچه خاستگاه اصلی این آیین مکزیک است، اما امروزه در کشورهای دیگری چون اسپانیا، فیلیپین و ایالات متحده (به‌ویژه مناطق دارای جمعیت مکزیکی) نیز برگزار می‌شود.

در برخی مناطق، جشن‌ها از ۲۷ اکتبر آغاز می‌شود و حتی شامل یادبود حیوانات خانگی درگذشته نیز هست.

روز اول نوامبر ویژه‌ی کودکان درگذشته موسوم به «فرشتگان کوچک» است، در حالی‌که دوم نوامبر به بزرگسالان اختصاص دارد.

 پیام فرهنگی و معنوی:

«روز مردگان» جلوه‌ای از نگاه انسانی و معنوی مکزیکی‌ها به مرگ است؛ نگاهی که مرگ را بخشی از چرخه‌ی جاودان حیات می‌داند. این جشن با شکوه، امروزه به‌عنوان میراث فرهنگی جهانی در یونسکو ثبت شده و نماد زنده‌ای از همزیستی سنت، دین و هنر در آمریکای لاتین به‌شمار می‌رود.

انتهای پیام/