به گزارش تابش کوثر، علی(ع) همواره در ذهن و فرهنگ مردم شیعه ایران، پناهگاه، اسطوره و نجات‌بخش بوده است و یاد او در عید غدیر به اوج خود می‌رسد؛ جشنی که ریشه در واقعه هجدهم ذی‌الحجه و فرمان پیامبر اسلام(ص) دارد و در آیه سوم سوره مائده بازتاب یافته است.

در منابع اسلامی، غدیر با عنوان‌هایی مانند «یوم‌الزینة»، «اشرف الاعیاد» و «عیداللّه‌الاکبر» یاد شده و در طول قرن‌ها جایگاهی ویژه در میان مناسک شیعی داشته است.

حمایت رسمی از این عید برای نخستین‌بار در قرن چهارم هجری و توسط حکومت‌های شیعی فاطمیان و آل‌بویه صورت گرفت. معزالدوله بویهی در سال ۳۲۵ هجری قمری شهر بغداد را برای این روز آذین‌بندی کرد و نماز جماعت به‌پاس یاد علی(ع) برپا شد. در مصر و شام نیز دولت فاطمی از این آیین حمایت می‌کرد.

در قرن پنجم هجری، قربانی‌کردن شتر و دیدار با سادات به سنت‌های عید غدیر افزوده شد. با وجود روی کار آمدن حکومت غیرشیعی سلجوقیان و لغو رسمی این عید، مردم شیعه به برگزاری آن ادامه دادند. دیدار با سادات، عقد اخوت، و ذکر «الحمدللّه الذی جعلنا من المتمسکین بولایة علی‌بن‌ابی‌طالب» از جمله رفتارهایی بود که در این دوره انجام می‌گرفت.

در دوره صفوی، غدیر به اوج شکوه خود رسید. سفرنامه‌نویسانی مانند پیترو دلاواله، ژان شاردن و ته ونو از برگزاری گسترده این آیین در اصفهان یاد کرده‌اند. دلاواله از پذیرش کودکان بی‌سرپرست، آشتی‌کردن افراد کینه‌دار، و پیمان اخوت در حضور علمای دین سخن گفته است.

در دوران قاجار، عید غدیر به تعطیلی رسمی تبدیل شد. دربار قاجار نیز با برگزاری آیین‌های رسمی، بر شکوه این مناسبت افزود. در زمان ناصرالدین شاه، «سلام» درباری با حضور شاهزادگان برگزار و سکه‌های طلا و نقره مخصوص عید ضرب می‌شد. حتی طاعون بزرگ ۱۳۰۹ هجری مانع از اجرای آیین‌های غدیر نشد.

در تمام این ادوار، مردم با روزه‌داری، دعا، صلوات، زیارت و افطاری‌دادن، غدیر را پاس داشته‌اند. برپایی این مراسم در مقایسه با مناسبت‌هایی مانند مباهله یا نزول سوره «هل‌أتی»، نقش محوری‌تری در فرهنگ دینی مردم ایران ایفا کرده است.

راز ماندگاری این آیین در باور مردم به علی(ع) نهفته است؛ شخصیتی که از نگاه ایرانیان، پناه و نجات‌دهنده‌ای آسمانی است و این باور در جشن غدیر به اوج می‌رسد.

م/۱۱۰