به گزارش تابش کوثر، با ورود هوش مصنوعی مولد به محیط کار، بسیاری از وظایف مانند نوشتن ایمیل، تهیه گزارش، ایده‌پردازی و نگارش ارزیابی عملکرد، سریع‌تر و با کیفیت بهتر انجام می‌شوند. اما پشت این پیشرفت ظاهری، چالش پنهانی بنام کاهش انگیزه و حس مشارکت فردی وجود دارد.

مطالعه‌ای که روی بیش از ۳۵۰۰ نفر انجام شده نشان می‌دهد همکاری با هوش مصنوعی اگرچه باعث بهبود عملکرد در لحظه می‌شود، اما وقتی افراد به سراغ کارهایی می‌روند که باید به‌تنهایی انجام دهند، با افت انگیزه و افزایش احساس کسالت روبه‌رو می‌شوند. در این تحقیق مشخص شد کسانی که بخشی از کارشان را با کمک AI انجام داده بودند، در ادامه‌ی روز ۱۱ درصد افت انگیزه و ۲۰ درصد افزایش حس خستگی را تجربه کردند.

پژوهشگران می‌گویند دلیل اصلی این اتفاق، حذف شدن بخش‌های چالش‌برانگیز و فکری کار است که معمولاً برای افراد جذاب و انگیزه‌بخش هستند. وقتی این بخش‌ها را AI انجام می‌دهد، فرد احساس می‌کند فقط ناظر یا ویرایشگر است، نه خالق محتوا.

در مطالعه‌ای دیگر که با همکاری شرکت مشاوره‌ای BCG و بیش از ۷۰۰ مشاور انجام شد، مشخص شد در شرایطی که وظایف مشخصاً در توان هوش مصنوعی بود، عملکرد افراد تا ۴۲.۵ درصد افزایش پیدا کرد. اما وقتی از AI برای کاری استفاده شد که فراتر از توان آن بود، عملکرد کارکنان تا ۲۴ درصد افت کرد. این کاهش عملکرد به‌ویژه زمانی رخ داد که افراد بدون بررسی نتایج AI، آن را پذیرفتند و تحلیل شخصی خود را کنار گذاشتند.

یکی از نکات جالب این پژوهش، اثر مثبت بیشتر AI بر روی افراد با سطح مهارت پایین‌تر بود. در این گروه، عملکرد با کمک AI تا ۴۳ درصد بهتر شد، در حالی که افراد با مهارت بالاتر تنها ۱۷ درصد رشد داشتند.

پژوهشگران هشدار می‌دهند که اتکای زیاد به هوش مصنوعی می‌تواند در بلندمدت باعث کاهش رشد فردی، افت رضایت شغلی و حتی فرسودگی شود و  برای جلوگیری از این روند، آن‌ها پنج راهکار پیشنهاد کرده‌اند:

۱. ترکیب هوش مصنوعی با خلاقیت انسانی: مثلاً AI فقط طرح اولیه را بنویسد و فرد آن را تکمیل کند.

۲. ایجاد تعادل با کارهای مستقل و چالش‌برانگیز: بعد از کار با AI، وظایفی تعریف شود که نیاز به تصمیم‌گیری و خلاقیت فردی دارد.

۳. شفاف‌سازی نقش AI: باید به کارکنان توضیح داده شود که AI فقط یک ابزار کمکی است، نه جایگزین کامل.

۴. تنوع در نوع کارها: بهتر است در طول روز بین کارهای وابسته به AI و وظایف مستقل جابه‌جایی ایجاد شود.

۵. آموزش استفاده هوشمندانه از AI: شرکت‌ها می‌توانند دوره‌هایی برای آموزش نحوه استفاده مؤثر و آگاهانه از AI برگزار کنند.

در نهایت، پژوهشگران تأکید می‌کنند که آینده‌ کاری فقط به توانایی‌های AI وابسته نیست؛ بلکه به تعامل درست و هدفمند انسان و ماشین بستگی دارد.
 

م/۱۱۰*