به گزارش تابش کوثر، شورای اروپایی روابط خارجی (ECFR) در تحلیلی نوشت: طنزی تلخ در این واقعیت نهفته است که پس از یک دهه تلاش برای حفظ توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام)، این خودِ اروپا بود که ضربه نهایی را به آن وارد کرد. مکانیسم موسوم به «بازگشت سریع» که توسط سه کشور اروپایی فعال شد، اکنون اجرایی شده و در نتیجه، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بازگشته است؛ اقدامی که پایان توافقی را رقم زد که پایتخت‌های اروپایی زمانی آن را دستاوردی تاریخی می‌دانستند. اکنون رهبران اروپا باید تصمیم بگیرند مسیر آینده روابط خود با ایران چه خواهد بود.

افزایش تنش‌ها

به نوشته این اندیشکده، تروئیکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) ماه‌ها در حال بررسی بودند تا از مکانیسم بازگشت سریع بهترین استفاده را ببرند؛ مکانیسمی که طبق برجام به هر عضو توافق اجازه می‌دهد تحریم‌های سازمان ملل را بازگرداند. این مکانیسم قرار بود در مهرماه منقضی شود. پیش از آن، کشورهای اروپایی به ایران هشدار داده بودند که اگر درباره عقب‌نشینی از برنامه هسته‌ای خود با آمریکا به تفاهم نرسد، تحریم‌ها را بازخواهند گرداند.

پس از جنگ ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی که منجر به آسیب به برخی تأسیسات هسته‌ای شد، کشورهای اروپایی با تهدید فعال‌سازی این مکانیسم تلاش کردند امتیازاتی جدید از تهران بگیرند. آنان پیشنهاد تمدید شش‌ماهه این سازوکار را در ازای ازسرگیری مذاکرات، دسترسی بازرسان آژانس و تأیید ذخایر اورانیوم مطرح کردند، اما جمهوری اسلامی ایران این پیشنهاد را به دلیل عدم انطباق با واقعیت سیاسی کشور رد کرد.

به گفته ECFR، هرچند این پیشنهاد در ظاهر منطقی بود، اما از ایران خواسته شده بود در شرایطی دشوار، آخرین ابزارهای مذاکراتی خود با آمریکا را کنار بگذارد، آن هم درست پس از حملات نظامی به تأسیساتش. در مقابل، طرف اروپایی تنها وعده داد که تهدید بازگشت سریع را فعلاً متوقف کند.

در این گزارش آمده است: ایران در شرایطی بحرانی و پس از جنگی بی‌سابقه با رژیم صهیونیستی و آمریکا قرار داشت. در حالی که مذاکرات میان ایران و آمریکا با میانجی‌گری برخی کشورهای میانه‌رو در حال انجام بود، تروئیکای اروپایی هیچ انعطافی از خود نشان ندادند.

شکست برداشت اروپایی‌ها

تحلیل ECFR می‌گوید: این پرسش مطرح است که چرا کشورهای اروپایی درست زمانی که برنامه هسته‌ای ایران بر اثر حملات آسیب دیده بود، از موضع سخت خود عقب ننشستند؟ پاسخ احتمالی آن است که اروپا تصور می‌کرد فشار زمان و تهدید تکرار حملات اسرائیل می‌تواند ایران را در شرایط ضعف به تسلیم وادار کند.

اما ایران تسلیم نشد. مقامات ایرانی به‌درستی بر این باورند که حتی اگر با خواسته‌های اروپایی‌ها موافقت کنند، غرب بهانه‌های تازه‌ای مانند برنامه موشکی را مطرح خواهد کرد و رژیم صهیونیستی نیز حملات خود را از سر خواهد گرفت.

گزارش می‌افزاید: شاید تروئیکای اروپایی در ابتدا به برخی پیشنهادهای ایران تمایل داشتند، اما نتوانستند دونالد ترامپ را همراه کنند. رئیس‌جمهور آمریکا پس از حملات خردادماه مدعی شد که برنامه هسته‌ای ایران «نابود شده» و هیچ نشانه‌ای از تمایل برای توافق نشان نداد.

بازگشت فشار حداکثری

به باور تحلیل‌گران اروپایی، تروئیکای اروپایی ممکن است به نوعی کمپین فشار حداکثری جدید پیوسته باشند تا هم ایران را تنبیه کنند (به‌ویژه به دلیل همکاری‌های فنی و دفاعی با روسیه) و هم حمایت واشنگتن را در موضوع اوکراین جلب نمایند. در نتیجه، هر دو طرف – ایران و اروپا – از این تصمیم زیان دیپلماتیک دیدند.

این اندیشکده هشدار می‌دهد: اروپا اکنون در نقطه‌ای حساس ایستاده است. این کشورها می‌توانند با ایجاد فضایی آرام پس از بازگشت تحریم‌ها، راه را برای توافقی جدید باز کنند یا با پیوستن به جریان تندروهای آمریکا مانند مارکو روبیو، فشار را افزایش دهند. انتخاب دوم، به نوشته ECFR، اشتباهی بزرگ خواهد بود.

خطر تشدید درگیری‌ها

سیاست فشار حداکثری آمریکا – از خروج ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ تا تحریم‌های نفتی – نه‌تنها مانع پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران نشد بلکه منجر به غنی‌سازی در سطح نزدیک به تسلیحاتی و افزایش تنش نظامی شد. به گفته تحلیل‌گران، بمباران تأسیسات ایران شاید برنامه را یک تا دو سال عقب انداخته باشد، اما توافق هسته‌ای بدون شلیک حتی یک گلوله، پیشرفت را تا ۱۲ ماه متوقف کرده بود.

در ادامه هشدار داده شده است که ادامه سیاست فشار، تنها اسرائیل را به استراتژی خطرناک «چمن‌زنی» (حملات دوره‌ای به ایران) تشویق می‌کند؛ اقدامی که می‌تواند کشورهای همسایه و حتی متحدان اروپایی را درگیر کند.

فرصت برای دیپلماسی

در مقابل، تحلیلگران ECFR تأکید می‌کنند که هنوز فرصت برای کاهش تنش وجود دارد. به گفته آنان، دیدارهای متعدد میان مقامات ایرانی و غربی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل نشان داد که دیپلماسی همچنان ممکن است. اروپا باید به جای تشدید فشار، مسیر گفت‌وگو با تهران را به واشنگتن پیشنهاد کند.

در این چارچوب، پیشنهاد می‌شود مجموعه‌ای از توافق‌های کوچک میان ایران و غرب به‌عنوان گام نخست اعتمادسازی دنبال شود؛ از جمله خودداری ایران از افزایش غنی‌سازی در برابر عدم اعمال محدودیت بر صادرات نفت از سوی غرب، و همچنین اجازه بازرسی محدود از سایت‌های آسیب‌دیده در مقابل تضمین عدم حمایت آمریکا از حملات جدید اسرائیل.

این اقدام می‌تواند زمینه را برای مذاکرات معنادار و کاهش تنش میان تهران و واشنگتن فراهم سازد؛ به‌ویژه اگر کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی نیز نقش حمایتی ایفا کنند.

در پایان گزارش شورای روابط خارجی اروپا تأکید شده است که هرچند دستیابی به توافق هسته‌ای جدید در کوتاه‌مدت دشوار به نظر می‌رسد، اما اروپا باید نقش سنتی خود را در جلوگیری از درگیری بر سر برنامه هسته‌ای ایران بازیابد و اجازه ندهد رویکرد تهاجمی آمریکا، قاره اروپا را به سمت بحران تازه‌ای سوق دهد.

انتهای پیام/