مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات با اشاره به اینکه دومین دوره نمایشگاه مجازی کتاب از سوم تا دهم بهمنماه برگزار خواهد شد گفت: مجموع اعتبار اختصاصیافته برای یارانه خرید کتاب به نمایشگاه، ۶۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است.
خبرگزاری فارس ـ گروه کتاب و ادبیات: شیوع و همهگیری ویروس کرونا در کشور منجر شد بزرگترین رویداد فرهنگی کشور یعنی نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران در اردیبهشتماه سال ۹۹ که زمان رسمی برگزاری آن است، لغو شود. دستاندرکاران و مسئولان حوزه کتاب و کتابخوانی کشور به این فکر افتادند تا این نمایشگاه را هم با شرایط کرونایی به روز کنند تا فرصت خرید کتاب از این بستر از سبد مطالعاتی مردم حذف نشود. ایده برگزاری نمایشگاه مجازی براین اساس شکل گرفت که در سال اول با استقبال بسیار مردم به خصوص در شهرستانها دیگر و دورافتاده مواجه شد. دومین دوره این نمایشگاه بناست بهمنماه امسال برگزار شود که در این راستا با علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات و رئیس نمایشگاه کتاب به گفتوگو نشستیم که ماحصل آن به شرح زیر است: نمایشگاه مجازی نمیتواند جای نمایشگاه فیزیکی را بگیرد و بالعکس
برگزاری دومین دوره نمایشگاه مجازی کتاب آیا به معنای برگزار نشدن نمایشگاه فیزیکی در اردیبهشتماه است؟ با توجه به نزدیکی بهمن و اردیبهشت، بهتر نبود نمایشگاه مجازی را به اردیبهشت منتقل میکردید تا با توجه به شرایط کرونایی جایگزین نمایشگاه فیزیکی در صورت عدم برگزاری باشد؟
اگر قرار باشد در کشور برای کتاب یک اتفاقی بیفتد، یعنی صنعت فرهنگی رشد داشته باشد، باید رسانهها کار جدی را در این حوزه به عهده بگیرند و کتاب را به عنوان یک بال جدی به پرواز دربیاورند، به اقصینقاط کشور، به اذهان عمومی، به صدر اولویتهای سیاستگذاری و قانونگذاری تبدیل کنند تا مورد توجه مسئولین مختلف قرار گیرد.
برداشتهای ما از شرایط کرونایی برای رسیدن به یک راهحل، برگزاری نمایشگاه مجازی را حاصل کرد که فوایدی را برای کشور و برای صنعت فرهنگی هم به بار آورد که ما در نمایشگاه حضوری این را نداشتیم. در نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران در اردیبهشت ماه با این مساله روبرو بودیم که تمرکز در محل برگزاری داشتیم یعنی اگر کسی میخواست به نمایشگاه دسترسی پیدا کند باید زحمت طی مسافت را به جان خودش میخرید از اقصینقاط کشور میآمد و در این بزرگترین رویداد فرهنگی شرکت میکرد و خوشهچینی خودش را انجام میداد و میرفت؛ حال چه تعداد از مردم کشور میتوانستند از این فضا استفاده کنند؟
نه نمایشگاه مجازی جای نمایشگاه فیزیکی را میگیرد و نه نمایشگاه فیزیکی میتواند فوایدی که نمایشگاه مجازی برای ما به بار آورد را تأمین کند. بنابراین این اجبار دوره کرونا، گویی یک فضای جدیدی را برای حوزه کتاب فراهم کرد تا بازار جدیدی برای فروش آثار باشد. نمایشگاه مجازی یک ارائهکننده جدید از فعالیت صنعت نشر کشور و بخشهای مختلف است که درواقع فواید بسیاری هم داشت. نمایشگاه بهمنماه جبرانی اردیبهشت ۱۴۰۰ است و ربطی به نمایشگاه ۱۴۰۱ ندارد
شرایط کنونی کشور و جهان نشان میدهد که شاید امکان برگزاری نمایشگاه بینالمللی کتاب در اردیبهشتماه ۱۴۰۱ هم نباشد. تدابیر و سناریوهایی برای برپایی نمایشگاه فیزیکی دارید؟
در مورد نمایشگاه اردیبهشتماه، ما بهعنوان برگزارکننده نمایشگاه کتاب تهران، از ستاد ملی مقابله با کرونا از الان تضمین برگزاری نمیتوانیم بخواهیم، عقلاً این موضوع محال است. درست است که درواقع وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دو جلسه گذشته ستاد ملی مقابله با کرونا روی این موضوع تاکید کردند و آقای رئیسجمهور مطالبی را فرمودند که مثلاً برای این نکات چه پیشبینیهایی کردید؟ یعنی در جلسه ستاد ملی این موضوع توسط وزیر مطرح شده و ما اصرار داریم به اینکه اگر شرایط اجازه میدهد بتوانیم این بزرگترین رویداد را به صورت حضوری برگزار کنیم، اما هیچ چیزی قابل پیشبینی نیست!
همین الان نمایشگاه بینالمللی کتاب هند با اینکه از قبل تمام کارهایش انجام شده بود و حتی ما برای حضور در نمایشگاه بار ارسال کردیم، در روزهای نزدیک به برگزاری به دلیل شیوع سویه اومیکرون، به تعویق افتاد. بنابراین نمیتوانیم قطعی پیشبینی کنیم. ما طی روزهای گذشته در کمیته مربوطه در وزارت کشور حاضر شدیم و از برگزاری نمایشگاه کتاب دفاع کردیم. پاسخهایی که دادند عبارتست از اینکه، در هر صورت باید سه موضوع را مدنظر قرار دهید، اولاً اینکه برگزاری به شکل سالهای گذشته به هیچوجه مقدور نیست یعنی حتی اگر سویه جدیدی هم نیاید، شما برای اینکه بتوانید کنترل کنید، نباید به فکر آن تعداد بازدیدکننده، آن تعداد غرفه و آن متراژ سابق باشید، حتی باید به فکر بخشها و روزهای مختلف باشید. بنابراین باید یک سناریوی متفاوت را طراحی کنید که بار نمایشگاه کمتر شود.
دوم اینکه حتماً باید پروتکلهای وزارت بهداشت به صورت ویژه رعایت شود. موضوعاتی مطرح میشود ازجمله اینکه آیا میتوان به افراد قبل از حضورشان دسترسی برای ثبتنام داد که بتوان واکسن آنها را کنترل کرد یا خیر؟ قطعاً شرایط کشور عادی نیست که ما برویم اصرار کنیم و بگوییم حتماً باید برگزار شود، برای همین است هم نمیتوان از برگزاری نمایشگاه مجازی بهمنماه صرفنظر کرد. حتی به نوعی میتوان گفت این نمایشگاه جبرانی اردیبهشت ۱۴۰۰ است و نمایشگاه ۱۴۰۱ باید در تقویم تاریخی خودش برگزار شود چون موضوع هم بینالمللی است و این نمایشگاه در تقویم منطقه و دنیا، ثبت شده است.
بنابراین جمعبندی این است که نمایشگاه بهمنماه حتماً برگزار شود که انشاءالله از سوم تا دهم بهمنماه این نمایشگاه در سراسر کشور برگزار میشود. شکل قبلی برگزاری نمایشگاه حتی اگر کرونا نبود چهبسا دیگر قابل ادامه نبود. دستگاههای مختلفی که درگیر برگزاری نمایشگاه بودند، هر سال هشدار میدادند که نمایشگاه به یک سطحی درحال رسیدن است که امکان ادامه آن شاید دیگر فراهم نباشد و درخواست بررسی و طراحی سناریوی جدید برای برگزاری نمایشگاه اردیبهشتماه داشتند. اتفاقاً یکی از سناریوهای جدی روی میز برگزاری همزمان نمایشگاه فیزیکی و مجازی اردیبهشت است. البته این جدای برگزاری نمایشگاه در بهمنماه است.
یعنی ما بعضی از بخشها را احتمالاً در شکل مجازی خواهیم داشت، البته این سناریو قطعی نیست و در حال طراحی، گفتگو و رایزنی با صاحبنظران و اهالی صنعت نشر است. دسترسپذیرترین سناریو این است که ما بتوانیم فواید این دو نمایشگاه را با هم ادغام کنیم و بتوانیم یک جا اینها را داشته باشیم. البته اگر ستاد ملی مقابله با کرونا به هر دلیلی اجازه برگزاری نمایشگاه اردیبهشتماه را ندهند، ما سومین نمایشگاه مجازی را در بهمنماه ۱۴۰۱ برگزار خواهیم کرد.
سطح بهرهوری نمایشگاه بینالمللی کتاب پایین آمده بود
چرا برگزاری نمایشگاه کتاب به شکل قبلی میسر نبود؟ آیا این بحث از لحاظ امنیتی مطرح میشد؟
خیر این مدل نمایشگاه از لحاظ سطح بهرهوری میسر نبود. در حوزه مسائل امنیتی انصافاً دستگاههای همکار همواره همکاری داشتند. به لطف خدا ما در شرایط مختلفی که در کشور بود، چه در ایام پرالتهاب سیاسی مثل انتخابات یا ایامی که اتفاقاتی در داخل کشور میافتاد، هیچگاه مشکل امنیتی یا بحرانی در نمایشگاه کتاب نداشتیم و این ناشی از همکاری تمام دستگاهها بود.
برگزاری از لحاظ سطح بهرهوری مشکل داشت، یعنی هزینههای برگزاری نمایشگاه که همواره هم نظام با طیبخاطر این را پرداخته است، از این به بعد هم اگر به همان شکل بخواهد برگزار شود، خواهد پرداخت، نفع برداشتی متناسب ندارد. بنابراین نیازمند ساماندهی جدیدی هستیم تا بتواند بهرهورتر بشود. این ساماندهی جدید یعنی چه؟ فرض کنید که من دانشجو هستم، میخواهم بروم از آثار مربوط به رشته خودم بازدید کنم، اما حجم بالایی از آثار بخشهای دیگر هم وجود دارد در نهایت من نمیتوانم آثار مدنظرم را پیدا کنم، باید برای این فکر کرد. یا در حوزه کودک و نوجوان، مثلاً پدر میخواهد برای فرزندش کتاب بخرد، از بین این همه ناشر چطوری میتواند انتخاب کند؟ حتماً آن شکل نمایشگاه قبلی یک افزونهها و اصلاحاتی نیاز دارد. من فکر میکنم بخشی از آن را کرونا به ما با نمایشگاه مجازی هدیه کرد و بخشی از آن هم به تدریج با اتفاقاتی که با سیاستهای عمده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مانند پرداختن به حلقههای اصلی این صنعت مثل حلقه کتابفروشان که در طرحهای فصلی به آن میپردازد، در دستور کار است، محقق خواهد شد. لازم است بدانید بیشترین یارانه خرید کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به طرحهای فصلی اختصاص پیدا میکند زیرا آنها را حلقه اصلی میداند ولی چون همچنان آن حلقه اصلی نقص دارد، گستردگی لازم وجود ندارد و نمیتواند همه جای کشور را پوشش بدهد، باید یک سیاستهای موازی هم با آن ایجاد شود تا بتوانیم به آن گام نهایی برسیم.
بالاخره یک ناشری برای اینکه آثارش را به مردم عرضه کند، وقتی میدید داخل جریان پخشیها، داخل جریان کتابفروشیها، داخل جریانهایی که در طول سال وجود دارند، نمیتواند خودش را عرضه کند تنها جایی که احساس میکرد میتواند آثار و فعالیتهایش را ارائه کند، نمایشگاه کتاب بود اما الان میبیند که جاهای دیگری هم وجود دارد که اگر فعالیتی کند میتواند فروش داشته باشد. میزان برداشت ناشران چه در نمایشگاه حضوری، چه در نمایشگاه مجازی وابسته به میزان فعالیت ترویجی و تبلیغی آنهاست. درست است که در نمایشگاه مجازی، شرایط یکسان برای همه فراهم شده اما همچنان آن کسی موفقتر است که بتواند آثارش را بیشتر به مردم بشناساند.ب/110